فرهنگ و مراسم های شهر آمل

 شهر آمل به شهر علم و فلسفه و هزار سنگر و دیار علویان و مرعشیان و اشکانیان در ایران معروف است.از نظر شعر، ادب، هنر، خطاطی، تاریخ، سیاست، فقه، تفسیر و فلسفه مشاهیر زیادی از این شهر برخاسته‌اند. آمل از فرهنگ و تمدن بسیار کهن و اصیل آریایی برخوردار است و به دلیل داشتن این تمدن باستانی و دیرینه مراسم‌های باستانی و به دلیل علاقه به دین و مذهب مراسم مذهبی بس با شکوهی در این دیار کهن برگزار می‌گردد، پس از گرویدن مردم آن به اسلام، برخی از مراسم باستانی بسته به فرهنگ مردمان مختلف مازندرانی با آداب اسلامی در آمیخته و بنا بر این شیوه اجرای آن در هر روستا با روستای دیگر متفاوت است.

تیرگان

تیرماسیزه شو یا تیرگان یکی از جشن‌های ایرانی در روز تیر از ماه تیر برابر با سیزدهم تیرماه است. عده‌ای این جشن را در روزهای دیگر و از جمله در دهم تیر برگزار می‌کنند که به اعتقاد استادان ایران‌شناس نادرست است.جشن همه ساله در کوه دماوند, آمل انجام می شود و همه ساله توسط زرتشتیان ایران در بیشتر شهرهای جهان و ایران نیز برگزار می شود.

ورف چال

از آیین های قابل توجه و در عین حال منحصربه فرد مازندران که مراسمی ملی هم به شمار می رود در ارتباط با آب، مراسم ورف چال روستای اسک واقع در جاده هراز است . این رسم قدیمی و بسیار جالب، در یکی از روزهای جمعه در فاصله اول تا پانزدهم اردیبهشت ماه هرسال و زمانی که آخرین برف های زمستانی منطقه در حال ذوب شدن است ، انجام می شود. زمان اجرای این مراسم قبلا از طرف بزرگان محل که وظیفه هدایت و راهنمایی مردم و جوانان را دارند به اطلاع عموم می رسد. در روز مشخص، کلیه مردان محل برای انجام مراسم ورف چال واقع در دامنه کوه دماوند پس از صرف صبحانه ،با برداشتن غذای ظهر و بساط و میوه و چای ار روستا خارج می شوند. طبق رسم ،صبح زود تمام مردان باید از روستا خارج شوند و دیگر حق بازگشت به خانه را ندارند. با خروج مردان ،تمام امور روستا دراین روز در دست زن های محل است. زنان با اجتماع در مساجد و نقاط عمومی روستا، به اجرای برنامه هایی مانند:عروس و داماد، شاه و وزیربازی، سنگ بازی و سایربازیها و سرگرمی های محلی می پردازند و از ورود هر مردی به داخل روستا جلوگیری می کنند. درصورتی که مردی به تذکر و اخطار زنان توجه نکند و داخل روستا شود به شدت با چوب زنان تنبیه می شود.مردان روستا نیز پس از رسیدن به محل ورف چال، اقدام به جداکردن قطعات برف از کوه می کنند و هرکس به اندازه توانش مقداری از آخرین برف زمستانی را داخل چاه بزرگ می ریزد. به اعتقاد اهالی روستای اسک،این چاه را شخصی به نام سیدحسن ولی حفر کرده و مقبره او در روستای نیاک، محل زیارت اهالی منطقه است.باپرشدن چاه از برف و پوشاندن درآن ، مردان به صرف ناهار، چای و میوه در اطراف چاه می پردازند.درپایان مراسم، مردان روستا پس از نماز، دعا و شکر الهی ، به روستا برمی گردند.مراسم ورف چال یا چاه برف، ریشه در مبارزه با کم آبی برای مسافران و دام ها در فصل تابستان دارد. ازآنجایی که این منطقه درگذشته یکی از مناطق دامداری محسوب می شد، دامدارها برای تامین آب مورد نیاز دام ها و نیزاهالی درفصل تابستان که برف های روی کوه آب می شد اقدام به ذخیره کردن برف دراین چاه می کردند تا در موقع کم آبی، آب مورد نیاز خود و دام ها را تامین کنند.امروزه منطه اسک اهمیت گذشته خود از نظر پرورش دام را از دست داده است ولی اجرای این سنت قدیمی همچنان توسط اهالی روستا با شور و شوق انجام می شود.

لوچو

کشتی لوچو از کشتی های محلی استان مازندران است و در گذشته در مراسم عروسی اجرا می شد.امروزه در بعضی از نقاط استان این کشتی همه ساله در تابستان بعد از وجین شالی، هنگام فراغت کار روستاییان، انجام می شود. در ایام دیگر مانند اعیاد مذهبی و ملی نیز کشتی لوچو برگزار می شود و جایزه برنده یک راس گاو است که توسط اهالی خریداری می شود.برای مسابقه دو نفر از کشتی گیران با تجربه به عنوان داور انتخاب می شوند در این کشتی هر گونه ضربه زدن به بدن یا سر حریف، گرفتن انگشت دست، سرچنگک و ضربه زدن به کتف و گرفتن گوش، خطا محسوب می شود. کشتی گیری که در این دو هفته تمامس حریفان را شکست دهد، برنده مسابقه است. در طول برگزاری مسابقه ساز و دهل نیز نواخته می شود تا شور و هیجان بیشتری به مسابقه بدهد.

ماه در مه

هنگام تحویل سال افراد خانواده دور سفره و یا مشابه آن هفت سین که با ظرافت و سلیقه خانم خانه چیده شده می نشینند و در حالیکه پدر خانواده دعای تحویل می خواند منتظر سال نو می شوند. در گذشته که امکانات ارتباطی مانند رادیو و تلویزیون نبود با تیراندازی یا گفتن اذان سال جدید را به همه اعلام می داشتند. بعد از این که سال نو شد کسی ( معمولا بچه‌ها) که به عنوان مادرمه (مارمه) انتخاب شده با مجمعی که در ان قرآن، آیینه، اب ، سبزه و شاخه های سبز جوان قرار دارد وارد خانه می شود چهارگوشه اتاق ها را آب می پاشد قرآن را کنار سفره هفت سین می گذارد و شاخه های تازه سبز شده و دارای شکوفه ( معمولا از درخت گوجه سبز) را به این نیت که سال سرسبز و خوش و خرمی برای خانواده باشد، جلوی در اتاق آویزان یا روی طاقچه اتاق می گذارد. دراین روز مادر خانه، غذای عید، سبزی پلو با مرغ یا گوشت درست می کند. علاوه بر آن بعضی هم غذایی به عنوان خیرات برای اموات می برند و بین مردم پخش می کنند.

چلیک مارکا

بازیکنان به دو گروه تقسیم می شوند. برای بازی دو تکه چوب یا چلیک و و چوب بزرگ یا مارکا نیاز دارند. ابتدا گروه اول، چوب کوچک را روی گودالی قرار می دهند سپس با چوب بزرگ به زیر چوب کوچک کی زنند و آن را به طرف بالا پرت می کنند . چوب هر یک از بازیکنان که مسافت بیشتری را طی کند، آن گروه برنده می شود افراد بازنده باید به برندگان سواری بدهند.

 

نوروز خوانی

نوروزخوانان معمولا پانزده روز قبل از فرارسیدن عید نوروز به داخل روستاها می آیند وبا خواندن اشعار در مدح امامان وترانه های محلی ،طلیهعه سال نو را به آنها مژده می دهند.
نوروز خوانان چند نفر هستند که یک نفر اشعار را می خوند،یک نفر ساز می زندو ونفر دیگر که به آن کوله کش (بار کش )می گویند به در خانه های مردم می روند ومی خواند:

باد بهارون بیمو/نوروز سلطون بیمو/مژده دهید به دوستان /گل به گلستون امد/بهار آمد بهار آمد خوش آمد /علی با ذولفقار آمد خوش آمد،/نوروزتان نوروز دیگر/شمارا سال نو باشد مبارک
صاحب خانه با دادن پول ،شیرینی،گردو،تخم مرغونخود وکشمش از آنان پذیرایی می کند.

آغوزکا

 بازیکنان گردو ها را دو به دو روی یکدیگر چیده و هر یک به نوبت با گردویی به نام کل یا تیره (گردوی بزرگ تر) به گردوها می زنند. اگر نفر اول به گردو ها زد و آنها را انداخت فعلا" برنده محسوب می شود و بقیه بازیکنان باید به تیره او بزنند هر کسی موفق شد صاحب همه گردوها می شود در غیر این صورت نفر اول همه گردوها را جمع می کند.