جریان شناسی تحولات سیاسی ـ فکری

 در این مقاله می‌کوشیم با بررسی جریان‌های سیاسی ـ فکری درون حاکمیت جمهوری اسلامی ایران طی 30 سال گذشته تا پایان سال 1387 در دو مقطع رهبری و زعامت امام‌خمینی(ره) و مقام معظم رهبری، چالش‌های سیاسی فکری ایجادشده و پیش‌روی جناح‌های سیاسی کشور را تحلیل کنیم. بی‌شک آرایش کنونی نیروها و جناح‌های سیاسی در ایران اسلامی ریشه در همانه و چگونگی مواجهه با چالش‌های فراروی جریانات سیاسی در دوره‌های پنج گانه گذار، دفاع مقدس، سازندگی، اصلاحات و اصولگرایی دارد.

 لذا در این نوشتار یک تقسیم‌بندی فرضی که تاحدود زیادی با واقعیات جناح‌ها و جریانات سیاسی مطابقت داشته باشد، انجام می‌دهیم. جریانات سیاسی به‌دو جریان اسلامی و غیراسلامی در سطح کلان تا قبل از برکناری بنی‌صدر، تقسیم می‌شوند

کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی- اتحادیه ملی

سازمانی بود متشکل از دانشجویان ایرانی مقیم خارج (عمدتاً اروپای غربی و ایالات متحده) که گرچه ابتدا به این هدف بنیان نگذاشته بود، اما در یکی دو دههٔ قبل از انقلاب ۵۷ به یکی از سازمان‌های مخالف رژیم سلطنتی ایران بدل شد و جمع کثیری از دانشجویان ایرانی را علیه حکومت بسیج کرد. مهم‌ترین سال‌های فعالیت این کنفدراسیون دهه‌های ۶۰ و ۷۰ بود که در این سال‌ها مهم‌ترین بلندگوی اعتراض نیروهای مخالف رژیم ایران به حساب می‌آمد.

جریان خط امام (ره)

یکی از جریان‌‌های اصلی حاضر در تحرکات سیاسی ایران پس از انقلاب جریان خط امام است. رهبری بلامنازع امام‌خمینی در نهضت انقلابی ایران و سهم او در بسیج‌ نیروهای انقلابی باعث گردیده بود که بخش زیادی از جریانات سیاسی، با پیروی از مواضع فکری امام، حول محور ایشان گرد هم آیند و با حمایت از رهبری انقلاب جریانی فکری را به نام خط امام تشکیل دهند. از جمله ویژگی‌های این گروه‌ها تأکید بر نفی جدایی دین از سیاست، حمایت از ولایت فقیه، حمایت از مستضعفین، و نفی استکبار جهانی در سیاست خارجی بود و از میان آنها می‌توان به جامعه روحانیت مبارز، حزب جمهوری اسلامی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، انجمن‌های اسلامی، و هیأت‌های مؤتلفه اشاره کرد. [1] در این قسمت به دلیل اهمیت زیاد حزب جمهوری اسلامی در فضای سیاسی کشور در دوره میرحسین موسوی و حضور پرقدرت آنها در مقابل سایر جریان‌های سیاسی، به نحوه شکل‌گیری و چگونگی دستیابی این حزب به قدرت‌های سیاسی و اجرایی اشاره شده است.